Ouderenmishandeling

Ouderenmishandeling is een ernstig en vaak verborgen probleem waarbij ouderen fysiek, psychisch of financieel mishandeld worden, of verwaarloosd worden door mensen die zij vertrouwen, zoals familieleden, zorgverleners of andere naasten. Dit kan variëren van lichamelijk geweld en emotionele verwaarlozing tot financieel misbruik, waarbij ouderen worden uitgebuit of hun bezittingen zonder toestemming worden afgenomen.

Ouderenmishandeling en ontspoorde mantelzorg worden vaak niet of te laat herkend, en toch is het aantal meldingen de afgelopen jaren gestegen. Uit een studie uit 2018 bleek dat 1 op de 20 thuiswonende ouderen van 65 jaar of ouder te maken krijgt met ouderenmishandeling. Dit kan in verschillende vormen voorkomen, zoals lichamelijke of psychische mishandeling, financieel of seksueel misbruik, verwaarlozing, of een combinatie hiervan. Psychische mishandeling komt het meest voor (4 procent) gevolgd door financieel misbruik (1.1%) en verwaarlozing (0.6%). Ook bleek uit het onderzoek dat ouderenmishandeling vaak nog in de taboesfeer zit, en dat er veel handelingsverlegenheid is bij professionals.

 

Veelvoorkomende misverstanden over ouderenmishandeling

Er zijn verschillende misverstanden die de zichtbaarheid en aanpak van ouderenmishandeling belemmeren:

Ouderenmishandeling komt niet vaak voor – Veel mensen denken dat ouderenmishandeling zeldzaam is, omdat ouderen vaak als kwetsbaar worden gezien en het moeilijk vinden om te reageren. Echter, het probleem is veel wijdverspreider dan vaak wordt aangenomen.

Het komt altijd door een verwarde of dementerende ouderen – Het idee dat mishandeling alleen voorkomt bij ouderen met dementie of andere cognitieve stoornissen is niet juist. Ouderen die fysiek of mentaal gezond zijn, kunnen ook slachtoffer worden van mishandeling.

Familieleden kunnen niet de dader zijn – Er is vaak de veronderstelling dat familieleden altijd de beste zorg bieden aan ouderen. Toch komt het voor dat familieleden, vooral kinderen of partners, de daders zijn van mishandeling, of dat zij het misbruik niet op tijd herkennen of melden.

Ouderen kunnen hun situatie niet verbeteren – Veel mensen geloven dat ouderen die mishandeld worden, geen mogelijkheden hebben om hulp te zoeken of te ontsnappen aan de situatie. Dit is echter niet altijd waar; ouderen kunnen wel degelijk hulp zoeken, mits ze daarvoor de juiste ondersteuning krijgen.

 

Wat professionals moeten weten over ouderenmishandeling en de meldcode

Professionals die in de zorg werken, zoals huisartsen, verpleegkundigen, maatschappelijk werkers en zorgverleners, spelen een cruciale rol bij het herkennen van en reageren op ouderenmishandeling. Er zijn een aantal belangrijke aspecten die zij moeten weten:

1. Herkenning van signalen – Ouderenmishandeling kan zich op verschillende manieren uiten. Fysieke tekenen van mishandeling kunnen blauwe plekken, verwondingen of chronische verwondingen zijn. Psychologische mishandeling kan leiden tot gedragsveranderingen zoals angst, depressie of terugtrekking. Verwaarlozing kan zich uiten in slechte hygiëne, ondervoeding of het onzorgvuldig behandelen van medicijnen.

2. De meldcode – Sinds 2013 zijn zorgprofessionals verplicht om een meldcode te hanteren wanneer zij vermoeden dat ouderen mishandeld worden. De meldcode is een stappenplan waarin wordt beschreven hoe professionals moeten handelen bij vermoedens van mishandeling. Het omvat het gesprek aangaan met de betrokkene, het inschakelen van hulpverlening en het melden bij de juiste instanties, zoals Veilig Thuis of de politie, als dat nodig is. Het doel van de meldcode is om een zorgvuldige afweging te maken en ervoor te zorgen dat de juiste hulp wordt geboden zonder dat het slachtoffer verdere schade oploopt.

3. Samenwerking met andere instanties – Professionals moeten samenwerken met andere organisaties, zoals Veilig Thuis, de politie en zorginstellingen. Door een gezamenlijke aanpak kunnen ouderen effectief worden beschermd en kunnen misbruikplekken worden opgespoord en aangepakt.

4. Stigma en vertrouwenskwesties – Ouderen kunnen zich schamen of bang zijn om mishandeling te melden, vooral als de dader een familielid is. Het is van essentieel belang dat professionals het gesprek aangaan in een vertrouwelijke en veilige omgeving, en dat zij openstaan voor signalen van mishandeling, ook als het slachtoffer het zelf niet zegt.

 

Genoeg redenen dus, om ouderenmishandeling op de kaart te zetten en samen te werken in de aanpak van ouderenmishandeling. In 2025 zet het RAK zicht extra in voor ouderenmishandeling, door het organiseren van aanvullende netwerkbijeenkomsten en training voor aandachtsfunctionarissen die werkzaam zijn in de ouderenzorg.

 

Meer informatie over ouderenmishandeling vind je op de website van Veilig Thuis.